LATINISMOS
LISTA DE LATINISMOS
ab absurdo. “Polo absurdo”.
ab aeterno. “Desde a eternidade”.
ab initio. “Desde o principio”.
ab intestato. “Sen testamento”. Esta expresión pode aparecer en textos noticiosos na súa acepción de “procedemento xudicial sobre herdanza e adxudicación de bens do que falece sen testar”. Neste caso debe explicarse o seu significado.
accésit. Literalmente “achegarse”. Recompensa inferior e inmediata ó premio , en concursos e certames. Non ten plural. Escríbese en redonda.
ad kalendas graecas. “Ata as calendas gregas”, co sentido dun tempo que non vai chegar, un prazo que nunca se cumpre, xa que, a diferencia do calendario romano, no grego non existían as calendas.
ad hoc. “Para isto”, “para un fin determinado”, “especialmente”.
ad infinitum. “ata o infinito”.
ad interim. “Entrementres”, “de xeito interino”.
adlátere. Procede da deformación expresión latina a latere. Despectivo. Persoa subordinada a outra, da que parece inseparable.
ad libitum. “a vontade”, “como se queira”. Emprégase sobre todo en linguaxe musical.
ad litteram. “Ó pé da letra”.
ad nauseam. “Ata a repugnancia”, física ou moral.
alma mater. “Nai nutricia”. Por extensión, segundo o contexto, a patria, a universidade, ou centro de estudios, considerando que alimenta culturalmente o alumno etimoloxicamente “o alimentado”.
alter ego. “Outro eu”. Dise do amigo íntimo ou da persoa coa que se ten suma confianza.
a posteriori. “Despois, logo dun exame, pola experiencia”.
bona fide. “De boa fe”.
casus belli. “Motivo de guerra”, “caso grave”.
conditio sine qua non. “Condición sen a cal non”, “condición indispensable”. Expresión do dereito romano.
corpore insepulto. Non *de córpore in sepulto. “Co corpo sen sepultar”. Dise do funeral de corpo presente, con defunto antes de inhumalo.
corpus. Recompilación sistemática de textos. O plural latino é corpora. En redonda, recoméndase o plural non marcado “corpus”.
cum laude. Non *cum laudem. Expresión empregada como cualificación nas teses de doutoramento. Significa “con loanza”, “con felicitación”.
curriculum vitae. Historial profesional dunha persoa. Empregarase mellor a forma galega “currículo” e o seu plural “currículos”, de non facermos uso da expresión completa.
deus ex machina. En sentido figurado, persoa que pode resolver unha situación complexa. A expresión provén do teatro clásico.
de facto. “De feito”.
de iure. “De dereito”, “segundo a lei”. A expresión “recoñecemento de iure” equivale a “recoñecemento oficial” ou “formal”.
dúplex. Vivenda de dúas alturas. Non ten plural. Escríbese en redonda.
déficit. En terminoloxía económica, exceso do “debe”, é dicir, as perdas. Gráfase en letra redonda.
ecce homo. “Velaí o home”. Imaxe de Cristo flaxelado e coroado de espiñas. Persoa lacerada, rota, de aspecto lastimeiro. En redonda.
et cetera. “E o resto”, “e os demais”. Escríbase todo xunto “etcétera” e en letra redonda.
ex aequo. “Con igual mérito”. En redonda.
ex abrupto. Saída de ton, dito ou ademán inconveniente e inesperado, expresado con viveza. Escríbase todo xunto e en redonda.
ex cathedra. “Con autoridade de mestre”. Falar “ex cáthedra” significa expresarse en ton maxisterial e moi solemne. Emprégase para pondera-la autoridade (real ou finxida) coa que alguén está a falar de algo. Cando o Papa de Roma proclama unha afirmación teolóxica “ex cáthedra”, a Igrexa católica considera que é infalible.
ex libris. Etiqueta ou cédula que se lle pon a un libro para indica-lo seu dono ou a biblioteca á que pertence.
ex profeso. “A propósito”, “intencionadamente”. En letra redonda.
factótum. Persoa que nunha entidade manexa o negocio, ou aquel que se presta para facer de todo, un milmañas. En redonda.
facsímile. Aplícase a un escrito, sinatura ou debuxo copiado con toda a perfección. En redonda.
graeca fides. “Fidelidade grega”. A frase completa é “graeca fides, nulla fides”, “fidelidade grega, fidelidade nula”. Tamén se emprega co mesmo senso “poénica fides”, “fidelidade cartaxinesa”. Segundo os romanos, nin gregos nin cartaxineses (os seus inimigos durante moito tempo) cumprían a palabra dada.
habeas corpus. Xuridicamente, dereito do detido a ser escoitado. Son as dúas primeiras palabras coas que principiaba o auto de comparecencia perante o xuíz no dereito romano, e deste pasou ó noso.
honoris causa. “Por razón de honor”, “para honra”. Título ou distinción que se outorga en atención a grandes méritos do interesado.
hábitat. Tecnicismo que serve para designa‑la área xeográfica, o conxunto ambiental ou ecolóxico. Escríbese en redonda.
in absentia. “En ausencia”.
in aeternum. “Para sempre”.
in albis. “En branco”, “sen nada”.
in dubio pro reo. “En caso de dúbida, decídese a favor do acusado”. Procede do dereito romano.
in extremis. “Pouco antes de morrer”. Estendeu o seu sentido como equivalente de “en circunstancias extremas”.
in flagranti. Non *in fragranti. “Sorprendido no momento de cometerse o delicto”. En texos noticiosos úsase mellor a forma galega “en flagrante”.
in illo tempore. “Naquela época”, “daquela”.
in itinere. “No camiño”.
in memoriam. “En lembranza de”.
in pectore. Expresión latina utilizada no caso dunha resolución que se tomou e que inda se mantén en segredo.
in promptu. “De súpeto” ou “de xeito deliberado”.
in situ. “No sitio”, “no lugar mesmo dos feitos”. En linguaxe técnico-científica indica que algo non se estudia nun gabinete ou nunha biblioteca, senón no mesmo lugar no que se produce o feito ou no que está a causa obxecto do estudio. Gráfase en letra redonda.
inter nos. “Entre nós”.
in vitro. Experimento biolóxico feito nun tubo de ensaio e non sobre o propio organismo. Cando se realiza nun organismo vivo, falamos de experimentación “in vivo”. En redonda.
ipso facto. “Axiña”, “de contado”, “inmediatamente”, “no acto”.
iúnior. “Máis novo”. Non se emprega como norma xeral. En redonda.
koiné. Procede do grego no que designou a lingua grega común baseada no dialecto ático que se afirmou no mediterráneo centro-oriental a partir do século IV antes de Cristo. Por extensión toda “lingua común”.
lapsus calami. “Erro de pluma”, “equivocación ó escribir”.
lapsus linguae. “Equivocación ó falar”.
latu sensu. “En sentido amplo”.
manu militari. “Con man ou forza militar”
mare nostrum. “Mar noso”. Nome que lle daban os antigos romanos ó Mediterráneo, por estar rodeado todo el polas provincias do Imperio.
mare magnum. En sentido figurado: gran cantidade de algo que se expresa ou que se presenta confuso ou en desorde; multitude de persoas ou cousas. Mellor escribilo xunto e en letra redonda.
mea culpa. “Pola miña culpa”.
mens sana in corpore sano. Expresión tomada dunha sátira de Xuvenal que significa “espírito equilibrado nun corpo equilibrado”.
médium. Persoa con poderes ocultos ou facultades paranormais.
modus operandi. “Modo de obrar”. Xeito de actuar de alguén.
modus vivendi. “Modo de vivir”. Nun litixio indica un amaño ou acordo entre dúas partes. Na relacións internacionais designa unha solución provisional á espera do acordo definitivo.
motu proprio. Non *de motu propio. “Por propia iniciativa”, sen que ninguén o pida ou obrigue. Tamén é un tipo de documento papal.
mutatis mutandi. “Cambiando o que se deba cambiar”, “coa adaptación necesaria”.
nihil obstat. Expresión usada na lingua eclesiástica co significado de “nada se opón”. Exprésase cando se fai referencia á autorización para publicar un libro.
non grata. Emprégase na expresión “persoa non grata”. En redonda.
non plus ultra. “Non máis aló”.
númerus clausus. “Limitación de prazas”, “número limitado ou pechado”. En redonda.
per cápita. “Por cabeza”. Emprégase na linguaxe financeira e estatística e indica a proporción de algo que corresponde por individuo. En redonda.
per fas et per nefas. “Polas boas e polas malas”.
per secula seculorum. “Polos séculos dos séculos”.
per se. “Por si mesmo”.
primus inter pares. “Primeiro entre iguais. Dise daquel que ten primacía pero non máis autoridade cós demais.
plácet. Palabra latina empregada na linguaxe diplomática. Escríbase en redonda.
panem et circenses. “Pan e circo”. “Comida, por exemplo, e diversión”. Hoxe equivale a “pan e fútbol”. Procede dun verso do escritor romano Xuvenal.
quid pro quo. “Unha cousa pola outra”.
quórum. Non ten variación de xénero. Número de individuos necesario para que un corpo deliberante tome un acordo válido. Escríbese en redonda. Trátase dunha abreviatura de quórum praesentia suffícit.
quisque. “Cada cal”, “cada un”. Emprégase na expresión coloquial “todo quisque” co sentido de “todos sen excepción”. Debe evitarse en textos noticiosos.
rara avis. Pouco frecuente.
ratio. “Medida, proporción”. Úsase co artigo de xénero feminino: A ratio por aula é de 25 alumnos. En redondas.
sancta sanctorum. Aquilo que para unha persoa é moi reservado e misterioso.
sénior. “O máis vello”. En redonda.
sine die. “Sen data determinada”, “adiado indefinidamente”.
status quo. “Estado actual, estado en que”. Úsase para referi-la situación que existe nun tempo concreto sen que se lle fagan cambios. Existe tamén a variante statu quo.
status. Empréguese estatus en redonda. Poden usarse segundo os contextos palabras afíns como: “situación”, “posición” ou “estado”.
sub iudice. “Pendente de resolución”.
sui generis. “Moi especial”.
superávit. Forma da linguaxe comercial que indica o exceso no “haber”. Beneficios.
sursum corda. “Arriba os corazóns”.
tabula rasa. Preferentemente úsese a expresión galega “táboa rasa”.
thesaurus. “Tesouro”. Nome dado a algúns catálogos, diccionarios ou analoxías.
urbi et orbi. “Á cidade e ó orbe”, “a Roma e a todo o universo”.
ut supra. “Coma arriba”.
vademécum. Nome que se lle dá a un libro ou manual dunha materia que contén os coñecementos básicos, de forma moi breve e práctica. Escríbese en redonda.
verbigratia. “Por exemplo”. Existe a forma romanizada “verbigracia”. Abreviado, vg.
vox populi. “De dominio público”. Rumor ou expresión moi difundido
O Correo Galego
ab absurdo. “Polo absurdo”.
ab aeterno. “Desde a eternidade”.
ab initio. “Desde o principio”.
ab intestato. “Sen testamento”. Esta expresión pode aparecer en textos noticiosos na súa acepción de “procedemento xudicial sobre herdanza e adxudicación de bens do que falece sen testar”. Neste caso debe explicarse o seu significado.
accésit. Literalmente “achegarse”. Recompensa inferior e inmediata ó premio , en concursos e certames. Non ten plural. Escríbese en redonda.
ad kalendas graecas. “Ata as calendas gregas”, co sentido dun tempo que non vai chegar, un prazo que nunca se cumpre, xa que, a diferencia do calendario romano, no grego non existían as calendas.
ad hoc. “Para isto”, “para un fin determinado”, “especialmente”.
ad infinitum. “ata o infinito”.
ad interim. “Entrementres”, “de xeito interino”.
adlátere. Procede da deformación expresión latina a latere. Despectivo. Persoa subordinada a outra, da que parece inseparable.
ad libitum. “a vontade”, “como se queira”. Emprégase sobre todo en linguaxe musical.
ad litteram. “Ó pé da letra”.
ad nauseam. “Ata a repugnancia”, física ou moral.
alma mater. “Nai nutricia”. Por extensión, segundo o contexto, a patria, a universidade, ou centro de estudios, considerando que alimenta culturalmente o alumno etimoloxicamente “o alimentado”.
alter ego. “Outro eu”. Dise do amigo íntimo ou da persoa coa que se ten suma confianza.
a posteriori. “Despois, logo dun exame, pola experiencia”.
bona fide. “De boa fe”.
casus belli. “Motivo de guerra”, “caso grave”.
conditio sine qua non. “Condición sen a cal non”, “condición indispensable”. Expresión do dereito romano.
corpore insepulto. Non *de córpore in sepulto. “Co corpo sen sepultar”. Dise do funeral de corpo presente, con defunto antes de inhumalo.
corpus. Recompilación sistemática de textos. O plural latino é corpora. En redonda, recoméndase o plural non marcado “corpus”.
cum laude. Non *cum laudem. Expresión empregada como cualificación nas teses de doutoramento. Significa “con loanza”, “con felicitación”.
curriculum vitae. Historial profesional dunha persoa. Empregarase mellor a forma galega “currículo” e o seu plural “currículos”, de non facermos uso da expresión completa.
deus ex machina. En sentido figurado, persoa que pode resolver unha situación complexa. A expresión provén do teatro clásico.
de facto. “De feito”.
de iure. “De dereito”, “segundo a lei”. A expresión “recoñecemento de iure” equivale a “recoñecemento oficial” ou “formal”.
dúplex. Vivenda de dúas alturas. Non ten plural. Escríbese en redonda.
déficit. En terminoloxía económica, exceso do “debe”, é dicir, as perdas. Gráfase en letra redonda.
ecce homo. “Velaí o home”. Imaxe de Cristo flaxelado e coroado de espiñas. Persoa lacerada, rota, de aspecto lastimeiro. En redonda.
et cetera. “E o resto”, “e os demais”. Escríbase todo xunto “etcétera” e en letra redonda.
ex aequo. “Con igual mérito”. En redonda.
ex abrupto. Saída de ton, dito ou ademán inconveniente e inesperado, expresado con viveza. Escríbase todo xunto e en redonda.
ex cathedra. “Con autoridade de mestre”. Falar “ex cáthedra” significa expresarse en ton maxisterial e moi solemne. Emprégase para pondera-la autoridade (real ou finxida) coa que alguén está a falar de algo. Cando o Papa de Roma proclama unha afirmación teolóxica “ex cáthedra”, a Igrexa católica considera que é infalible.
ex libris. Etiqueta ou cédula que se lle pon a un libro para indica-lo seu dono ou a biblioteca á que pertence.
ex profeso. “A propósito”, “intencionadamente”. En letra redonda.
factótum. Persoa que nunha entidade manexa o negocio, ou aquel que se presta para facer de todo, un milmañas. En redonda.
facsímile. Aplícase a un escrito, sinatura ou debuxo copiado con toda a perfección. En redonda.
graeca fides. “Fidelidade grega”. A frase completa é “graeca fides, nulla fides”, “fidelidade grega, fidelidade nula”. Tamén se emprega co mesmo senso “poénica fides”, “fidelidade cartaxinesa”. Segundo os romanos, nin gregos nin cartaxineses (os seus inimigos durante moito tempo) cumprían a palabra dada.
habeas corpus. Xuridicamente, dereito do detido a ser escoitado. Son as dúas primeiras palabras coas que principiaba o auto de comparecencia perante o xuíz no dereito romano, e deste pasou ó noso.
honoris causa. “Por razón de honor”, “para honra”. Título ou distinción que se outorga en atención a grandes méritos do interesado.
hábitat. Tecnicismo que serve para designa‑la área xeográfica, o conxunto ambiental ou ecolóxico. Escríbese en redonda.
in absentia. “En ausencia”.
in aeternum. “Para sempre”.
in albis. “En branco”, “sen nada”.
in dubio pro reo. “En caso de dúbida, decídese a favor do acusado”. Procede do dereito romano.
in extremis. “Pouco antes de morrer”. Estendeu o seu sentido como equivalente de “en circunstancias extremas”.
in flagranti. Non *in fragranti. “Sorprendido no momento de cometerse o delicto”. En texos noticiosos úsase mellor a forma galega “en flagrante”.
in illo tempore. “Naquela época”, “daquela”.
in itinere. “No camiño”.
in memoriam. “En lembranza de”.
in pectore. Expresión latina utilizada no caso dunha resolución que se tomou e que inda se mantén en segredo.
in promptu. “De súpeto” ou “de xeito deliberado”.
in situ. “No sitio”, “no lugar mesmo dos feitos”. En linguaxe técnico-científica indica que algo non se estudia nun gabinete ou nunha biblioteca, senón no mesmo lugar no que se produce o feito ou no que está a causa obxecto do estudio. Gráfase en letra redonda.
inter nos. “Entre nós”.
in vitro. Experimento biolóxico feito nun tubo de ensaio e non sobre o propio organismo. Cando se realiza nun organismo vivo, falamos de experimentación “in vivo”. En redonda.
ipso facto. “Axiña”, “de contado”, “inmediatamente”, “no acto”.
iúnior. “Máis novo”. Non se emprega como norma xeral. En redonda.
koiné. Procede do grego no que designou a lingua grega común baseada no dialecto ático que se afirmou no mediterráneo centro-oriental a partir do século IV antes de Cristo. Por extensión toda “lingua común”.
lapsus calami. “Erro de pluma”, “equivocación ó escribir”.
lapsus linguae. “Equivocación ó falar”.
latu sensu. “En sentido amplo”.
manu militari. “Con man ou forza militar”
mare nostrum. “Mar noso”. Nome que lle daban os antigos romanos ó Mediterráneo, por estar rodeado todo el polas provincias do Imperio.
mare magnum. En sentido figurado: gran cantidade de algo que se expresa ou que se presenta confuso ou en desorde; multitude de persoas ou cousas. Mellor escribilo xunto e en letra redonda.
mea culpa. “Pola miña culpa”.
mens sana in corpore sano. Expresión tomada dunha sátira de Xuvenal que significa “espírito equilibrado nun corpo equilibrado”.
médium. Persoa con poderes ocultos ou facultades paranormais.
modus operandi. “Modo de obrar”. Xeito de actuar de alguén.
modus vivendi. “Modo de vivir”. Nun litixio indica un amaño ou acordo entre dúas partes. Na relacións internacionais designa unha solución provisional á espera do acordo definitivo.
motu proprio. Non *de motu propio. “Por propia iniciativa”, sen que ninguén o pida ou obrigue. Tamén é un tipo de documento papal.
mutatis mutandi. “Cambiando o que se deba cambiar”, “coa adaptación necesaria”.
nihil obstat. Expresión usada na lingua eclesiástica co significado de “nada se opón”. Exprésase cando se fai referencia á autorización para publicar un libro.
non grata. Emprégase na expresión “persoa non grata”. En redonda.
non plus ultra. “Non máis aló”.
númerus clausus. “Limitación de prazas”, “número limitado ou pechado”. En redonda.
per cápita. “Por cabeza”. Emprégase na linguaxe financeira e estatística e indica a proporción de algo que corresponde por individuo. En redonda.
per fas et per nefas. “Polas boas e polas malas”.
per secula seculorum. “Polos séculos dos séculos”.
per se. “Por si mesmo”.
primus inter pares. “Primeiro entre iguais. Dise daquel que ten primacía pero non máis autoridade cós demais.
plácet. Palabra latina empregada na linguaxe diplomática. Escríbase en redonda.
panem et circenses. “Pan e circo”. “Comida, por exemplo, e diversión”. Hoxe equivale a “pan e fútbol”. Procede dun verso do escritor romano Xuvenal.
quid pro quo. “Unha cousa pola outra”.
quórum. Non ten variación de xénero. Número de individuos necesario para que un corpo deliberante tome un acordo válido. Escríbese en redonda. Trátase dunha abreviatura de quórum praesentia suffícit.
quisque. “Cada cal”, “cada un”. Emprégase na expresión coloquial “todo quisque” co sentido de “todos sen excepción”. Debe evitarse en textos noticiosos.
rara avis. Pouco frecuente.
ratio. “Medida, proporción”. Úsase co artigo de xénero feminino: A ratio por aula é de 25 alumnos. En redondas.
sancta sanctorum. Aquilo que para unha persoa é moi reservado e misterioso.
sénior. “O máis vello”. En redonda.
sine die. “Sen data determinada”, “adiado indefinidamente”.
status quo. “Estado actual, estado en que”. Úsase para referi-la situación que existe nun tempo concreto sen que se lle fagan cambios. Existe tamén a variante statu quo.
status. Empréguese estatus en redonda. Poden usarse segundo os contextos palabras afíns como: “situación”, “posición” ou “estado”.
sub iudice. “Pendente de resolución”.
sui generis. “Moi especial”.
superávit. Forma da linguaxe comercial que indica o exceso no “haber”. Beneficios.
sursum corda. “Arriba os corazóns”.
tabula rasa. Preferentemente úsese a expresión galega “táboa rasa”.
thesaurus. “Tesouro”. Nome dado a algúns catálogos, diccionarios ou analoxías.
urbi et orbi. “Á cidade e ó orbe”, “a Roma e a todo o universo”.
ut supra. “Coma arriba”.
vademécum. Nome que se lle dá a un libro ou manual dunha materia que contén os coñecementos básicos, de forma moi breve e práctica. Escríbese en redonda.
verbigratia. “Por exemplo”. Existe a forma romanizada “verbigracia”. Abreviado, vg.
vox populi. “De dominio público”. Rumor ou expresión moi difundido
O Correo Galego
No hay comentarios:
Publicar un comentario